Allemaal willen we de hemel
door Els Beerten
Allemaal willen we de hemel vertelt het verhaal van Jef, Renée en Remi Claessen en Ward Dusoleil, 4 jongeren die in een Vlaams dorp wonen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Jef, Renée en Remi zijn de kinderen van het gezin Claessen. Ward is de nieuwe jongen die in het dorp komt wonen. Hij wordt de beste vriend van Jef. Jef die eigenlijk een bangerik is, maar samen met Ward een echte held wil worden. Hij wordt het eerste liefje van Renée. Renée die betoverd wordt door de klanken die hij uit zijn saxofoon tovert. En hij wordt ook het grote voorbeeld van Remi. Remi die van Ward leert op zijn vingers te fluiten.
Op school krijgen Jef en Ward te horen dat het vaderland jongens als zij nodig heeft om aan het oostfront te gaan strijden tegen de Russen. De Russen zijn nog slechter dan de Duitsers – want dat zijn niet allemaal slechteriken. Alleen door samen te werken met de Duitsers kunnen zij voorkomen dat kerken platgebrand worden en de katholieke gelovigen uitgeroeid zullen worden. Hun families, het Vlaamse volk en het volledige vaderland zullen hen dankbaar zijn. Voor Ward en Jef de uitgelezen kans om helden te worden. Uiteindelijk zal alleen Ward vertrekken en Jef de held worden. Toch voor even.
Allemaal willen we de hemel gaat over vriendschap en
liefde en over de moeilijke keuzes die je moet maken in tijden van oorlog. Wat
is goed? Wat is slecht? Kies je ook als je niet kiest? En hoe maak je keuzes als je niet alles weet?
Beerten maakt het je als lezer niet gemakkelijk. Allemaal willen we de hemel is een puzzel. De hoofdstukken worden niet chronologisch gepresenteerd. In willekeurige volgorde bevind je je in 1942, 1943, 1945 of 1947 (en het eerste en laatste hoofstuk in 1967). Bovendien wordt elk hoofdstuk geschreven vanuit het standpunt van elk van de 4 hoofdpersonages: Jef, Renée, Rémi en Ward. Wat de tijd betreft, helpt Beerten je nog op weg. De jaartallen staan bovenaan de hoofdstukken. Wie in welk stuk aan het woord is, moet je daarentegen zelf ontdekken. Vooral in het begin van het verhaal is dit een uitdaging. Je kent de personages nog niet goed. Je kent hun relatie tot elkaar en tot andere (bij)personages niet. Naarmate het verhaal vordert en je de structuur van het verhaal doorhebt, was het voor mij een fijne extra uitdaging om zo snel mogelijk te achterhalen wie aan het woord is. Bovendien onderstreept deze complexe structuur de inhoud van het verhaal. Net zoals wit en zwart in tijden van, en zelfs nog jaren na een oorlog, vooral heel veel grijs is en je je voortdurend afvraagt wat goed is en wat niet, wat waar is en wat niet, wie je kan vertrouwen en wie niet … is ook het lezen van dit boek een zoektocht. Je stelt je mening over feiten, gebeurtenissen en personen voortdurend bij.
Het historische kader van Allemaal willen we de hemel wordt waarheidsgetrouw weergegeven. Beerten heeft zich duidelijk goed geïnformeerd. Een oorlogsverhaal kiest vaak een kant of wordt duidelijk vanuit het standpunt van één partij verteld. Wat ik heel sterk vind aan Allemaal willen we de hemel is dat het ruimte laat voor nuancering. Beerten vertelt niet het verhaal van het ene of het ander kamp, maar van de mensen die er middenin zitten. Achteraf is het vaak gemakkelijk om te zeggen: "Ik zou dit gedaan hebben, ik zou dat niet gedaan hebben", maar op het moment zelf is dat veel moeilijker. Zeker voor kinderen. De kinderen Claessen staan onder invloed van hun vader, Ward wordt beïnvloed door de afwezigheid van zijn vader. Ik moet toegeven dat ik door dit boek meer inzicht gekregen heb in dat puur menselijke aspect. Je staat aan een bepaalde kant van de geschiedenis, maar die andere kant is misschien niet zo zwart-wit als op het eerste gezicht lijkt. Vooral in een tijd waarin er steeds meer gepolariseerd wordt, vind ik dat een waardevol inzicht.
p. 394 'Ik ging op een steen zitten. Friedrich hurkte voor me, nam mijn hoofd in zijn handen, dwong me hem aan te kijken. 'Ik weet het,' zei hij zacht. 'Ik lig elke nacht wakker van wat ik niet gedaan heb. Zwijgen is ook schuld hebben. Ach, ik vind geen excuus.'
Ik had het kunnen weten.
Alfons en zijn gezin. Ze zijn nooit teruggekomen. Naar kampen zouden ze gebracht worden, had Theo verteld. Omdat zij een joodse was. Joden waren ongedierte. En dat ze met velen waren, had Theo gezegd.
Ja ja, had ik gedacht. Ze zeggen zoveel.'
Waar Beerten op een magistrale manier in slaagt, is om een boek van net geen 500 pagina's met een complexe structuur en meerdere verhaallijnen, toch toegankelijk te maken voor een breed publiek. Ten eerste is er de eenvoud van haar woorden en zinnen. Door die eenvoud kan het boek ook gelezen worden door de minder ervaren lezer. De eenvoud brengt bovendien rust in de heftigheid van het verhaal.
p. 134 'Ik ga naast haar liggen, leg mijn arm om haar heen. Ze is zo koud. Ik wil haar vingers in de mijne leggen, maar het lukt niet zo goed. 'Toe dan, Isa,' zeg ik. Ik probeer het opnieuw. Opeens, dat geluid. Knak. Hoog boven het gesuis in mijn oren. Geschokt kijk ik naar haar gezicht. Ze geeft geen krimp maar haar vingers zijn wel gebroken. Waarom breken haar vingers zomaar in mijn hand? En waarom geeft ze geen krimp?
Ze is zomaar, zonder mij, doodgegaan. Dat was niet de bedoeling. We zouden een huis bouwen met een tuin vol seringen, vijf kinderen krijgen, ontelbaar veel kleinkinderen, en samen doodgaan van ouderdom. Ik zou sax blijven spelen tot ik geen tanden meer had en zij, zij zou er altijd zijn.'
Daarnaast kan elke lezer zich wel in een of andere
verhaallijn herkennen. Voor de ene zal het een verhaal over vriendschap zijn,
voor iemand anders vooral een liefdesverhaal. Je kan het lezen als een verhaal
over de dynamieken binnen een familie, binnen een dorp, binnen een land. Je kan
er vooral het oorlogsverhaal in lezen, het verhaal over goed en kwaad. Afhankelijk
van je voorkeur, je literaire ervaring en je kennis over de Tweede Wereldoorlog,
zal je andere dingen waarderen.
Met Allemaal willen we de hemel heeft Els Beerten haar hemel dubbel en dik verdiend.